Zgodnie z art. 211 kodeksu karnego, „Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”
Opisany wyżej czyn zabroniony, zaliczany jest do kategorii tzw. przestępstw powszechnych, tj. takich, które mogą zostać popełnione przez każdego. Warunkiem jego popełnienia, jest dopuszczenie się uprowadzenia lub zatrzymania wymienionej wyżej osoby (małoletniego poniżej lat 15 lub osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny) wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru. Zazwyczaj mowa jest zatem o rodzicu, którego zgoda wyłącza zatem odpowiedzialność z powyższego tytułu.
Czy rodzic może podlegać odpowiedzialności za uprowadzenie własnego dziecka?
W skrócie – i tak – i nie.
Co do zasady, rodzic posiadający pełnię władzy rodzicielskiej, nie podlega powyższej odpowiedzialności, nawet jeżeli drugi z rodziców nie wyraża zgody na sprawowanie przez niego pieczy nad małoletnim.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego Izba Karna z dnia 9.XII.2003 r. sygn. III KK 116/03 „Jeżeli sąd w trybie art. 443 § 1 KPC powierza w toku procesu o rozwód tymczasowo małoletnie wspólne dziecko poniżej lat 15 pieczy jednego rodziców, to drugi z rodziców, który uprowadza lub zatrzymuje to dziecko, nie może być podmiotem przestępstwa z art. 211 KK, chyba że uprzednio ograniczono już jego władzę rodzicielską albo w trybie art. 443 § 1 KPC rozstrzygnięto co do sprawowania pieczy przez drugiego z rodziców w sposób podobny do ograniczenia władzy rodzicielskiej, nie zawężając tej decyzji do samego powierzenia pieczy nad dzieckiem i nakazu wydania go danemu rodzicowi, a odebranie dziecka spod pieczy godzi w to ograniczenie lub w ograniczający władzę rodzicielską sposób sprawowania pieczy”.
Podobnie orzekł Sąd Najwyższy Izba Karna w wyroku z dnia 14.II.2019 r. sygn. V KK 42/18: „Odpowiedzialność za zatrzymanie małoletniego ponosi rodzic dziecka, któremu sąd cywilny wprost ograniczył na czas trwania procesu rozwodowego władzę rodzicielską poprzez poddanie jej nadzorowi kuratora sądowego. Zatrzymanie w rozumieniu przepisu art. 211 KK następuje wówczas, gdy przedsiębrane są działania, skutkiem których osoba będąca przedmiotem przestępstwa nie udaje się do tego miejsca, do którego winna się udać, stosownie do woli tego, który sprawuje nad nią opiekę lub nadzór. Oczywistym zatem winno być i to, że z takim zatrzymaniem mamy do czynienia również wtedy, gdy małoletni lub osoba bezradna znaleźli się tam początkowo legalnie, a sprawca odmówił ich wydania. Odpowiedzialność za przestępstwo z art. 211 KK jeden z rodziców dziecka może ponieść tylko wówczas, gdy jego władza rodzicielska została ograniczona lub gdy został jej pozbawiony (…). W przeciwnym bowiem razie, oboje rodzice są osobami „powołanymi do opieki nad małoletnim poniżej lat 15” w rozumieniu tego przepisu.”
Tak też: postanowienie Sądu Najwyższego Izba Karna z dnia 5.IX.2019 r. sygn.. I KZP 7/19: „Rodzic posiadający pełnię władzy rodzicielskiej nie może być podmiotem przestępstwa określonego w art. 211 KK. Rodzice (lub jeden z nich), dopóki przysługuje im pełnia władzy rodzicielskiej, nie mogą być podmiotami przestępstwa z art. 211 KK; mogą stać się nimi dopiero wówczas, gdy zostaną tej władzy pozbawieni lub zostanie ona im ograniczona, czy też zawieszona.”.
