W każdej sprawie sądowej, Strona która z danej okoliczności wywodzi skutki prawne, winna je stosownie udowodnić. W braku dowodu potwierdzającego daną tezę, o ile nie jest ona między stronami bezsporna – sąd może uznać ją za gołosłowną i nie mającą oparcia w materiale dowodowym. W konsekwencji sąd nie poczyni danych ustaleń, co wywoła odpowiedni, niekorzystny skutek procesowy.
Dowodem w sprawie cywilnej, może być w zasadzie wszystko tj. każdy nośnik informacji czy treści (dowody osobowe, dokumenty, opinie biegłych, oględziny, eksperyment itd.).
W orzecznictwie, pewne kontrowersje wzbudza dopuszczalność przeprowadzania dowodu z nagrań audio lub wideo czynionych z ukrycia. Zdaniem części przedstawicieli doktryny, potajemne nagrywanie rozmówcy stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego i prawa do prywatności. Z tych względów – jak argumentują – nie powinno się czynić ustaleń na podstawie tak (nieetycznie) zgromadzonego materiału dowodowego. Idąc tym rygorystycznym tokiem rozumowania, jedynie nagrania uzyskane za zgodą rozmówcy mogłyby stanowić dowód w sprawie. Podejście to, choć niewątpliwie słuszne w kontekście zasad poszanowania prywatności – jest jednak mało życiowe. Ponadto stoi ono w sprzeczności z inną, równie istotną zasadą, a to prawem do sprawiedliwego procesu.
Co oczywiste, uprzednie uświadomienie rozmówcy o nagrywaniu rozmowy, nie pozostanie obojętne dla treści tak utrwalonego przekazu.
W sprawach o rozwód, nagranie audio/wideo często stanowi koronny i najistotniejszy dowód na daną okoliczność. Zwłaszcza gdy materiał ten dowodzi np. stosowania przemocy w rodzinie czy też stanowi potwierdzenie niewierności małżeńskiej. Oczywistym jest, że sprawca w/w czynów, wiedząc że jest filmowany, będzie unikał inkryminujących go zachowań.
W praktyce, brak zgody czy wiedzy na nagranie takich incydentów, zazwyczaj nie stanowi przeszkody w dopuszczeniu i przeprowadzeniu przez sąd dowodu z potajemnie zarejestrowanych zdarzeń. Logika i doświadczenie życiowe podpowiadają, że często jedynie dzięki użyciu podsłuchu, ukrytej kamery czy skorzystaniu z usług agencji detektywistycznej, możliwym jest zgromadzenie wiarygodnego dowodu na okoliczność złamania przez małżonka przysięgi małżeńskiej czy właśnie – stosowania przemocy w rodzinie. Zwłaszcza, że często w sprawach o tym podłożu – innych dowodów po prostu nie sposób zgromadzić (często bowiem do patologicznych zachowań dochodzi w zaciszu domowym, bez obecności osób trzecich).
Bywa jednak, że nagranie służy rejestracji wypowiedzi lub zachowań czynionych przez małżonka w stanie… ograniczonej świadomości. Dotyczy to nie tylko rejestrowania osób będących pod wpływem alkoholu czy innych używek, ale i cierpiących na choroby psychiczne czy stany po odstawieniu alkoholu. Jeżeli nagranie nie służyć ma tylko potwierdzeniu stanu upojenia, lecz ma służyć ustaleniu czynionych wypowiedzi – można mieć uzasadnione wątpliwości co do dopuszczalności przeprowadzania tego rodzaju dowodów.
Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 3.XI.2016 r. sygn. III APa 32/16 „Dowód z nagrania bez zgody jednego z uczestników rozmowy mogą dyskwalifikować okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona.” Identycznie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 22.IV.2016 r. sygn. II CSK 478/15.
Jeżeli zatem w stanie ograniczonej poczytalności dana osoba złożyła określone oświadczenie (np. przyznała się do zdrady) taki dowód co do zasady winien zostać przez sąd oddalony. Nie sposób bowiem wykluczyć, że nagrywany nie tylko nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia artykułowanych treści, to nadto wypowiedzi te mogą zupełnie mijać się z prawdą. Czynienie ustaleń faktycznych na wątpliwym merytorycznie materiale dowodowym – wiąże się z dużym ryzykiem poczynienia ustaleń nie opartych na prawdzie. Nawet zatem jeżeli tego rodzaju nagranie zostałoby przez sąd włączone w poczet materiału dowodowego sprawy – jego ocena winna zostać dokonana z dużą dozą ostrożności. Tak zarejestrowana wypowiedź, z pewnością nie powinna stanowić potwierdzenia prawdziwości danej okoliczności – lecz co najwyżej – złożenia oświadczenia określonej treści.
